Νηστεία


Ο Αδάμ και η Εύα έχασαν τον Παράδεισο, γιατί δεν νήστεψαν από τον απαγορευμένο καρπό, γι' αυτό κι εμείς οφείλουμε να τηρούμε τις νηστείες, όπως τις όρισε η Εκκλησία του Χριστού, αν θέλουμε να μπούμε στη Βασιλεία των Ουρανών. Η νηστεία γίνεται, για να εξασκήσουμε την εγκράτειά μας και να καταπολεμήσουμε, με τη βοήθεια του Θεού, τα πάθη και τις αδυναμίες μας, τα οποία ενισχύονται από την κατανάλωση των βαριών και λιπαρών τροφών. <>Νηστεία σημαίνει φαγητό χωρίς λάδι, είναι τρόπος ζωής και δεν σταματάει καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους. 

Οι νηστείες, όπως τις έχει ορίσει η Εκκλησία, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους είναι οι εξής: 

<>Α. Οι τέσσερις μεγάλες Τεσσαρακοστές. Λέγονται μεγάλες για τη διάρκειά τους. 

Αυτές είναι:

  • Η Μ. Τεσσαρακοστή. Αρχίζει από την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή της Ανάστασης, μετά την Θεία Λειτουργία. Την νηστεία αυτή την όρισε ο Ίδιος ο Κύριος, όταν είπε: «Ελεύσονται ημέραι όταν απαρθή απ' αυτών ο Κύριος και τότε νηστεύουσιν». Είναι η αυστηρότερη νηστεία. Εκτός από νηστεία μετάνοιας για τις αμαρτίες μας είναι και πένθος για τον σταυρικό θάνατο του Θεανθρώπου, Τον οποίο υπέμεινε θεληματικά για τη σωτηρία μας. <>Την ημέρα του Ευαγγελισμού και την ημέρα της Κυριακής των Βαΐων καταλύεται το ψάρι και των Αγίων 40 Μαρτύρων τρώμε λάδι.  λεπτομέρειες για Καθαρά Δευτέρα κλπ!
  • Η νηστεία των Χριστουγέννων. Είναι διάρκειας 41 ημερών. Αποκρέουμε στις 14 Νοεμβρίου το βράδυ, εορτή του Αγ. Φιλίππου, και τελειώνει την 25η Δεκεμβρίου μετά τη Λειτουργία των Χριστουγέννων. Το ψάρι καταλύεται από 21 Νοεμβρίου, ημέρα των Εισοδίων της Θεοτόκου, μέχρι και του Αγίου Διονυσίου, στις 17 Νοεμβρίου. Κατά την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου καταλύουμε ψάρι, οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει, ακόμα κι αν πέσει Τετάρτη ή Παρασκευή. Επίσης, με ξηροφαγία θα πρέπει να νηστεύουμε την πρώτη ημέρα της νηστείας, 15η Νοεμβρίου, καθώς και την παραμονή των Χριστουγέννων, εκτός κι αν πέσουν Σάββατο ή Κυριακή, οπότε έχουμε κατάλυση οίνου και ελαίου. 
  •  Η νηστεία των Αγίων Αποστόλων. Αρχίζει τη Δευτέρα, μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων και ολοκληρώνεται με τη Θεία Λειτουργία της 29ης Ιουνίου. Το ψάρι καταλύεται. Την ημέρα των Αγίων Αποστόλων, εάν πέσει Τετάρτη ή Παρασκευή καταλύεται ψάρι και όχι κρέας. Επίσης καταλύεται ψάρι και στην εορτή του Γενεσίου του Τιμίου Προδρόμου (24 Ιουνίου), οποιαδήποτε μέρα και αν πέσει. 
  • Η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου. Αρχίζει από την 1η και τελειώνει την 15η Αυγούστου. Η νηστεία αυτή είναι αυστηρή και νηστεύουμε από λάδι όλες τις ημέρες. Κατάλυση οίνου και ελαίου έχουμε μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές που παρεμβάλλονται. Την ημέρα της Μεταμόρφωσης (6 Αυγούστου) καταλύεται το ψάρι. Την 15η Αυγούστου, εάν πέσει Τετάρτη ή Παρασκευή, καταλύουμε ψάρι και όχι κρέας. 

Β. Οι τέσσερις μικρές. Λέγονται έτσι λόγω της μικρή τους διάρκειας. 

  • Η Τετάρτη και Παρασκευή κάθε εβδομάδας. Η Τετάρτη καθορίστηκε γιατί τότε το παράνομο συμβούλιο των Εβραίων αποφάσισε τη Σταύρωση του Κυρίου, η δε Παρασκευή για το Σταυρικό θάνατο του Θεανθρώπου. 
  • Η νηστεία της 14ης Σεπτεμβρίου. Τότε εορτάζεται η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Είναι αυστηρή. Ούτε λάδι δεν επιτρέπεται, εκτός αν τύχει ημέρα Σαββάτου ή Κυριακής, οπότε καταλύεται το λάδι, για τη χαρά της Ανάστασης. 
  • Η Παραμονή της εορτής των Θεοφανίων. Την ημέρα αυτή (5 Ιανουαρίου), ούτε λάδι δεν τρώμε, εκτός αν πέσει σε Σαββατοκύριακο. 
  • Η 29η Αυγούστου. Εορτή της αποτομής της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου. Και κατ' αυτήν ούτε λάδι επιτρέπεται εκτός αν πέσει Σάββατο ή Κυριακή. 

Αυτές είναι οι υποχρεωτικές νηστείες για κάθε Χριστιανό μη ασθενή. Εφαρμόζονται όμως από ορισμένους Ορθόδοξους και τα εξής είδη νηστείας : 

  • ΑΣΙΤΙΑ. Μένει ο νηστεύων όλη τη μέρα άσιτος τελείως, όπως γίνεται το «Τριήμερο» κατά την αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. 
  • ΞΗΡΟΦΑΓΙΑ. Κατ' αυτήν τρώνε μόνο μία φορά την ημέρα, την ενάτην ώρα (15:00) ξηρά τροφή (δεν μαγειρεύουμε φαγητό), άνευ ελαίου, οίνου, ή άλλης λιπαρής τροφής. Η νηστεία αυτή γίνεται τη Καθαρή Δευτέρα, την Μεγάλη Παρασκευή, και το Μέγα Σάββατο και όσοι μπορούν και σε άλλες ημέρες της Μ. Τεσσαρακοστής. 
  • Υποχρεωτική κατάλυση ιχθύος : Το ψάρι καταλύεται την ημέρα της Μεταμόρφωσης (6 Αυγούστου), την εορτή του Ευαγγελισμού και την εορτή των Βαΐων. 

Δεν απαγορεύεται, σε όσους μπορούν, να κάνουν και περισσότερη νηστεία, αλλά μόνον κατόπιν αδείας του πνευματικού, γιατί ο Σατανάς μπορεί να ρίξει τον νηστεύοντα στην υπερηφάνεια, ή τον θάνατο, για να τον απωλέσει. Νηστεύουν οι πιστοί όταν θέλουν να ζητήσουν από τον Θεό κάτι σπουδαίο και σοβαρό. Συνοδεύουν τότε τις προσευχές τους με τη νηστεία, η οποία είναι ενισχυτική των προσευχών. 

Όταν οι ημέρες, που έχουμε χρέος να κάνουμε αυστηρή νηστεία, συμπέσουν με κάποια μεγάλη εορτή, γίνεται «κατάλυση», (δηλαδή χαλάρωση της νηστείας). Αν είναι εορτή αγίου, καταλύουμε λάδι. Αν είναι εορτή της Παναγίας ή του Προδρόμου, καταλύουμε ψάρι (πλήν της 29ης Αυγούστου ημέρα της αποτομής της Τίμιας Κεφαλής του Προδρόμου). Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο και Κυριακή είναι ημέρες καταλύσιμες, δηλαδή καταλύουμε ότι θέλουμε, εκτός από τις περιόδους νηστειών. Το Σάββατο και την Κυριακή δεν επιτρέπεται ποτέ να γίνει αυστηρή νηστεία, δηλαδή χωρίς λάδι. Όλο το χρόνο ένα μόνο Σάββατο νηστεύουμε το λάδι, το Μεγάλο Σάββατο. 

Στις νηστείες νηστεύουμε το κρέας, το γάλα και όλα τα παράγωγά τους και τα ψάρια κάθε είδους. Εξαιρούνται : τα οστρακόδερμα (κάβουρας, αστακός, μύδια, αχινοί), τα χταπόδια, οι σουπιές, τα καλαμάρια, οι κοχλίες ή σαλίγκαροι και τα αυγά των ψαριών, όπως πχ το αυγοτάραχο, ο ταραμάς, το χαβιάρι, το μπρικ κλπ. Όταν νηστεύεται το λάδι, καταλύονται οι ελιές, ο χαλβάς και το κακάο. Η πραγματική νηστεία είναι η αποχή από το κακό, από κάθε είδους αμαρτία. 

Η Εκκλησία δεν καθόρισε μόνο περιόδους νηστείας. Καθόρισε και περιόδους «απολυτές», που τρώμε από όλες τις τροφές και την Τετάρτη και την Παρασκευή. Τέτοιες περίοδοι είναι οι εξής: 

  • Το Άγιο Δωδεκαήμερο. Δηλαδή από 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 6 Ιανουαρίου με εξαίρεση την παραμονή των Θεοφανείων (αναφερθήκαμε παραπάνω).
  • Η Διακαινήσιμος, δηλαδή η εβδομάδα του Πάσχα.
  • Η εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή (μέχρι των αγίων Πάντων).
  • Οι τρεις εβδομάδες που προηγούνται της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (Απόκριες). Κατά τις 3 αυτές εβδομάδες έχουμε μια ποικιλία διατάξεων, που είναι οι εξής:
- Την πρώτη εβδομάδα (του Τελώνου και Φαρισαίου) έχουμε κατάλυση εις πάντα.
- Την δεύτερη εβδομάδα (από του Ασώτου μέχρι των Απόκρεω) τρώμε απ' όλα, αλλά νηστεύουμε από την Τετάρτη και την Παρασκευή χωρίς λάδι.
- Την Τρίτη εβδομάδα, της Τυρινής, τρώμε από όλα τα άλλα εκτός από κρέας, όλες τις ημέρες, τρώμε και Τετάρτη και την Παρασκευή.


Καταλύσεις Κινητών Εορτών:

  • Κυριακή των Βαΐων: Κατάλυση ιχθύος.
  • Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής: Κατάλυση ιχθύος.
  • Τετάρτη της Αποδόσεως του Πάσχα: Κατάλυση ιχθύος.
  • Εορτή της Μεταμορφώσεως: Κατάλυση ιχθύος όποια μέρα και αν πέσει.
  • Εορτή της Υπαπαντής: Kατάλυση ιχθύος εάν πέσει Τετάρτη ή Παρασκευή.



Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος 

«Ας μην νηστεύει λοιπόν μόνο το στόμα, αλλά και το μάτι και η ακοή και τα πόδια και τα χέρια και όλα τα μέλη του σώματος. Να νηστεύουν τα χέρια, μένοντας καθαρά από την αρπαγή και την πλεονεξία. Να νηστεύουν τα πόδια, ξεκόβοντας από τους δρόμους που οδηγούν σε αμαρτωλά θεάματα. Να νηστεύουν τα μάτια, εξασκούμενα να μην πέφτουν ποτέ λάγνα, σε όμορφα πρόσωπα, ούτε να περιεργάζονται τα κάλλη των άλλων. Ας νηστεύει και η ακοή. Να μην δέχεται τις κακολογίες και τις διαβολιές. Ας νηστεύει και το στόμα από τα αισχρά λόγια και τις λοιδορίες. Διότι τι όφελος έχουμε όταν απέχουμε από τα πουλερικά και τα ψάρια, δαγκώνουμε όμως και κατατρώμε τους αδελφούς μας.»


 Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός


«Πρέπει και ημείς, αδελφοί μου, οι ευσεβείς χριστιανοί, να νηστεύωμεν πάντοτε, μα περισσότερον την Τετράδη, διατί επουλήθηκε ο Κύριος και την Παρασκευή διατί εσταυρώθη.

Ομοίως έχομε χρέος να νηστεύωμεν και τες άλλες Τεσσαρακοστές, καθώς εφώτισε το Άγιον Πνεύμα τους αγίους Πατέρας της Εκκλησίας μας και μας έγραψαν διά να νηστεύωμεν, να νεκρώνωμεν τα πάθη, να ταπεινώνωμεν τη σάρκα, το σώμα.»


Μέγας Βασίλειος


«MΗΝ ΠΕΡΙΟΡΙΖΕΙΣ όμως το καλό της νηστείας μόνο στην αποχή από το φαγητό. Γιατί πραγματική νηστεία είναι μόνο να μην κάνεις τίποτε άδικο. "Να Λύνεις κάθε δεσμό αδικίας". Συγχώρησε τον πλησίον σου για το κακό που σού έκανε και ξέχασε αυτά πού σού χρωστάει».

«Η νηστεία σας να είναι καθαρή απο δικαστικές πράξεις και προστριβές." Κρέας δέν τρως, αλλά κατασπαράζεις τον αδελφό σου. Νηστεύεις το κρασί, αλλα είσαι σπάταλος στις αδικίες.

Περιμένεις να έρθει το βράδυ για να φάς αλλά ξοδεύεις ολη την ημέρα σου στα δικαστήρια. " Αλοίμονο σε κείνους που δεν μεθάνε απο κρασί, αλλά απο τις αδικίες.»